Estetik kelimesi hassasiyet demek olan yunanca "aisthesis" lafzından gelir, harfi harfine tercümesi lazım gelse "his ilmi" demek icap eder... Hâlbuki bugün estetik, güzelden, sanatın mahiyetinden, muhtelif sanatların tekniğinden bahseden ilme deniliyor. Büyük Alman filozofu Leibniz'in tilmizi Baumgarten Aesthetica (1750) unvanlı kitabında, estetik kelimesine ilk defa bugünkü manasını vermiştir. Fakat bu ilim hakkında yürütülen nazariyeler bu ilmi ifade eden kelimeden çok eskidir. Güzel hakkında nazariyelere, Eflatun'dan itibaren birçok Grek ve orta çağ filozoflarının sistemlerinde sık sık tesadüf olunur. Filozoflar sanatı ve güzeli tetkik etmenin tarzı hakkında müttefik değildirler; mühim usul farkları onları birbirinden uzaklaştırır. Estetikte usul: Usul, bir gayeye vasıl olmak için kullanılan tarzların heyeti mecmuasına denir. İlmi usul, hakikate vusulü temin eden tarzların heyeti mecmuasıdır. Sanat ve güzelliğe müteallik hakikatlere nasıl varmalı? Bu suale verilen cevaplar başka başkadır. Metafizik estetik: Metafizik estetikler, estetiğin ilk ve eski olanlarıdır. Anlaşılması ve anlatılması en güç olan estetikler bunlardır. Fakat bu estetikler o kadar mühim ve bazan o kadar güzeldir ki onları ihmal etmek imkânsızdır. Estetik Metafizik, hiç bir şarta tabi olmaksızın kendi kendine varolan şeyi bahis mevzuu eden bir bilim şubesidir. Metafizik ile uğraşan âlim görünüşleri ve hadiseleri aşmağa ve hasselerle idrak olunmayan varlıkları oldukları gibi anlamağa çalışır. Daima birbirine ve onları düşünen akla izafi olan hadiseleri ihmal ederek kendi kendine varolan şeyi anlamak ister. Derin Realite'yi izaha çalışan filozof vücuda getirdiği sistemden birçok neticeler çıkarır. Bu sistemden bir güzellik ve sanat telakkisi dahi çıkarabilir. Metafizik estetiklerin en muhteşemlerinden biri, eski Yunanistan'ın dahi filozoflarından Eflatun'un estetiğidir...

---